Management and administration of mosques in Malaysia are under the jurisdiction of the States Islamic Religious Council (SIRC) whereas management and administration of the mosque economy and finance are run by committee members of the mosque under the supervision of the SIRC. There are mosques which have strong economic resources generated by the results of endowment assets such as land, buildings and equipment on hire, as well as the collection of special funds and general fund such as Friday weekly collection. However, in managing the funds raised by the mosques which sometimes accumulate hundreds of thousands of dollars, there is no specific shariah-based guideline to be followed by the mosque administration. This has resulted in the mosques high value funds being frozen and not generated accordingly. Therefore, the main objective of this study was to analyze the fatwas issued by fatwa bodies either in ( Malaysia ) and foreign ( Brunei ) on matters related to the management of income and expenditure of the funds of the mosque. These guidelines will facilitate the management of the mosque to properly administer and manage the funds which have been collected. This article is a part of the research findings related to economic and financial management of mosques in the district of Hulu Langat, Selangor.

Keywords: Mosque, fatwa, endowment, economy, management

Abstrak

Pengurusan dan pentadbiran masjid di Malaysia adalah terletak di bawah bidang kuasa Majlis Agama Islam Negeri-Negeri (MAIN). Manakala pengurusan dan pentadbiran ekonomi dan kewangan masjid- masjid diurus oleh ahli jawankuasa masjid di bawah seliaan MAIN. Terdapat masjid-masjid yang mempunyai sumber ekonomi yang kukuh yang dijana oleh hasil aset-aset wakaf seperti tanah, bangunan dan peralatan yang disewakan selain kutipan tabung-tabung khas dan am seperti tabung hari Jumaat. Namun di dalam menguruskan dana-dana masjid yang adakalanya mencecah ratusan ribu ringgit, tidak terdapat garis panduan khas Shariah untuk diikuti oleh pihak pentadbiran masjid. Ini telah menyebabkan terdapat dana-dana masjid yang bernilai tinggi beku tidak dijana dengan sebaiknya. Justeru, objektif utama kajian ini ialah untuk menganalisa fatwa-fatwa yang dikeluarkan oleh badan- badan fatwa samada di dalam (Malaysia) dan luar negara (Brunei) tentang perkara-perkara yang berkaitan dengan pengurusan pendapatan dan perbelanjaan dana-dana masjid. Dengan adanya garis panduan tersebut akan memudahkan pihak pengurusan masjid mentadbir dan mengurus dana-dana yang diperolehi. Artikel ini adalah sebahagian dari hasil penyelidikan yang dijalankan berkaitan pengurusan ekonomi dan kewangan masjid-masjid di Daerah Hulu Langat, Selangor.

Kata Kunci: Masjid, fatwa, wakaf, ekonomi, pengurusan

Abdullaah Jalil dan Muhamad Muda. 2008. Pengurusan Dana Sedekah Secara Sistematik: Analisa Peranan Institusi Kerajaan dan Swasta. Jurnal Pengurusan JAWHAR, Vol. 2, No.1, hl. 53-72.
Abdullah Hj Abdul Ghani. 2009. Penjanaan dan pengurusan kewangan masjid. Prosiding Seminar Pengurusan Masjid Peringkat Asean 2009. Universiti Utara Malaysia.
Abdullah Mat & Muhyidin Hj Aziz. 2002. Konsep dan falsafah masjid. Prosiding Seminar Pembangunan Masjid. Universiti Malaya.
Abdul Halim Abdul Majid. 2009. Pengurusan sumber manusia dalam pengurusan masjid.
Prosiding Seminar Pengurusan Masjid Peringkat Asean 2009. Universiti Utara Malaysia.
Ahmad Mohamed Ibrahim. (1997). Pentadbiran Undang-Udang Islam di Malaysia. Kuala Lumpur: IKIM.
Al-Nablusi, Muhammad Ratib. 2008. Dawr al-masjid fi al-Islam. Diakses di http://www.nabulsi.com/text/05seera/9fiqhsera/ fiqhseera-57.php. pada 12 Julai 2009.
Fatwa Mufti Kerajaan Brunei-Isu-isu Kewangan. 2000. Jabatan Mufti Kerajaaan, Jabatan Perdana Menteri, Negara Brunei.
Fatwa Mufti Kerajaan Negeri Melaka. Tt. Pejabat Mufti Negeri Melaka.
Fatwa-Fatwa Mufti Kerajaan Johor. Tt Jilid 11.
Fatwa-Fatwa Mufti Kerajaan Johor. Tt. Jilid 1.
Fatwa-Fatwa Mufti Kerajaan Terengganu. 2000. Jabatan Hal Egama Agama Terengganu.
Fatwa-Fatwa Yang Telah Dikeluarkan Jabatan Hal Ehwal Islam Pulau Pinang Tahun 1961-1989. Jilid 1. Tt
Himpunan Fatwa Negeri Kedah Darul Aman. Tt. Jabatan Hal Ehwal Agama Islam Negeri Kedah.
Joni Tamkin dan Che Zarian Sa’ari. 2002. Pembangunan Ekonomi Masjid. Seminar Pembangunan Masjid. Universiti Sains Islam Malaysia.
Roslan Mohamed. 2002. Keberkesanan Program Masjid: Kajian Umum Masjid-Masjid Di Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur.. Prosiding Seminar Pembangunan Masjid. Universiti Malaya.
Siti Mashitoh. 2004. Pengurusan Masjid Menurut Perspektif Undang- Undang di Malaysia. Prosiding Seminar Pengurusan Masjid. Universiti Utara Malaysia
www.jcorp.com.my
Zakaria Bahari dan Mohd Kamal Omar. 2004. Penjanaan Dana Pengurusan Masjid. Prosiding Seminar Pengurusan Masjid. Universiti Utara Malaysia.