This study aims to identify the Indonesian liberal thinker, Ulil Abshar Abdallah, who is known for his enthusiasm and courage in promoting liberal ideas among the Muslim community in Indonesia and also to find out his attempts to spread liberalism in Indonesia. Liberalism was one of the challenges faced by Muslims in Indonesia that has sparked a debate between the scholars who support Liberalism (Pro-Liberalism) and the scholars who against it (Anti-Liberalism). This study is a library research where the researcher used the sources of the library, such as books or articles that were relevant to the subject of research. The researcher followed the analytical approach to show some of the liberal ideas which presented by Ulil Abshar Abdallah and then responded to them by relying on the evidence from the Holy Quran, the Sunnah of the Prophet and the scholar’s view. The researcher came out with several results, and the most important is Ulil Abshar Abdallah is a prominent figure in Indonesia, especially among the liberal intellectuals. He was active in a number of social organizations in Indonesia and also the founder of Liberal Islāmic Network (Jaringan Islam Liberal, JIL) which has become a major center of liberal Islāmic thought in contemporary Indonesia. Also, his liberal Islāmic ideas which were promoted in Indonesia were deviant, a contradicted with Islam and threatened the Muslims faith.
Keywords: Indonesia, liberal, ideas, community, network.
تهدف هذه الدراسة إلى معرفة شخصية المفكر الليبرالي الإندونيسي أولي الأبصار عبد الله الذي اشتهر بحماسته وشجاعته في ترويج الأفكار الليبرالية بين المجتمع المسلم في إندونيسيا، وكذلك لاكتشاف محاولاته في نشر الليبرالية في إندونيسيا، حيث أن الليبرالية قد أصبحت إحدى أبرز التحديات التي تواجه المسلمين في إندونيسيا، بل قد أدّت إلى وقوع الجدال بين دعاة الليبرالية والعلماء المعارضين للّيبرالية. إن هذه الدراسة تمثل داسة مكتبية حيث استعان الباحث بالمصادر المكتبية كالكتب أو المقالات التي رآها مناسبة لموضوع البحث، وقد اتبع الباحث في دراسته هذه المنهج التحليلي لبيان بعض الأفكار الليبرالية التي قدمها أولي الأبصار عبد الله، ثم قام بالرد عليها مع الاعتماد على الأدلة من القرآن الكريم والسنة النبوية وآراء العلماء فيها. وقد خرج الباحث بعدة نتائج، ومن أهمها؛ أن أولي الأبصار عبد الله يعتبر شخصية مهمة في إندونيسيا وخصوصًا عند المفكرين الليبراليين، حيث كان ناشطًا في العديد من المنظمات الاجتماعية في إندونيسيا، وقد أسّس الشبكة الإسلامية الليبرالية التي أصبحت مركزًا رئيسًا للفكر الإسلامي الليبرالي في إندونيسا المعاصرة، وكانت أفكاره الإسلامية الليبرالية التي روجها في إندونيسيا أفكارًا منحرفةً تخالف الإسلام وتهدد عقيدة المسلمين.
الكلمات المفتاحية: إندونيسيا، الليبرالية، الأفكار، المجتمع، الشبكة
Al-Silmiyy, cAbd al-Rahim Shumayl. 2009. Haqiqat al-Libiraliyyah Wa Mawqif al-Islam Minha. Saudi Arabia: Markaz al-Ta’sil li al-Dirasat Wa al-Buhuth.
Al-Damijiyy, Salih bin Muhammad Bin cUmar. 1433H. Mawqif al-Libiraliyyah fii al-Bilad al-cArabiyah Min Muhkamaat al-Din. Riyad: Majallat al-Bayan.
Mujammca’ Al-Lughat Al-cArabiyyah. 1983. Al-Mcu’jam Al-Falsafiyy. Cairo: Al-Hay’at al-cAmmah li Shu’un al-Matabci al-cAmiriyyah.
Al-Jarbucu, cAbdullah bin cAbdul Rahman bin Mansur. 2003. Athar al-Iman fi Tahsini al-Ummah al-Islamiyyah Didda al-Afkar al-Haddamah. Madinah Munawwarah: al-Jamicat al-Islamiyah.
Al-Bukhariyy, Abu cAbdullah Muhammad bin Ismacil. 2002. Sahih al-Bukhariyy. Beirut: Dar Ibn Katsir.
Hubbullah, Haydar. 2001. Al-Tacaddudiyah al-Diniyah. Nazratan Fi al-Madhhab al-Bluraliy. Beirut: Al-Gadyr.
Arif, Syamsuddin. 2008. Orientalis dan Diabolisme Pemikiran. Jakarta: Gema Insani.
Al-Attas, Syed Muhammad Naquib. 1993. Islam and Secularism. Kuala Lumpur: ISTAC.
Artawijaya.2012. Indonesia Tanpa Liberal. Cetakan Pertama. Jakarta: Pustaka Al-Kautsar.
Badaruddin, Kemas. 2007. Filsafat Pendidikan Islam, Analisi Pemikiran Prof. Syed Muhammad Naquib Al-Attas. Yogyakarta: Pustaka Pelajar.
Gaus AF, Ahmad. 2010. API ISLAM Nurcholish Madjid, Jalan Hidup Seorang Visioner. Jakarta: PT Kompas Media Nusantara.
Handrianto, Budi. 2008. 50 Tokoh Islam Liberal Indonesia. ed. 4. Jakarta: Hujjah Press.
Husaini, Adian. 2005. Wajah Peradaban Barat, Dari Hegemoni Kristen ke Dominasi Sekular-Liberal. Jakarta: Gema Insani Press.
Ibnu Ismail, Hj.Mohammad Ariffin. n.d. Cabaran Akidah: Pemikiran Islam Liberal. Malaysia: Pejabat Mufti Wilayah Persekutuan.
Maimoen, H. Muhammad Najih. 2011. Membuka kedok Tokoh-Tokoh Liberal Dalam Tubuh NU. Jawa tengah: Toko Buku Anwar.
Majelis Ulama Indonesia: Ma'ruf Amin, Ichwan Sam, Anwar Ibrahim, etc. 2011. Himpunan Fatwa MUI Sejak 1975 M. Jakarta: Erlangga.
Mubarak, M. Zaki. 2008. Genealogi Islam Radikal di Indonesia: Gerakan, Pemikiran dan Prospek Demokrasi. Jakarta: LP3ES.
Norwan. 2003. Filsafat dan Praktik Pendidikan Islam Syed M. Naquib Al-Attas. (trans.) Hamid Fahmy et al. Bandung: Mizan.
Qodari, Muhammad. 2010. Nasib Kaum Muda Progresif di NU. Khamami Zada, A. Fawaid Sjadzili. Nahdatul Ulama: Dinamika Ideologi dan Politik Kenegaraan. Jakarta: PT. Kompas Nusantara.
Rachman, Budhy Munawar. 2010. Sekularisme, Lieralisme dan Pluralisme. Jakarta: Gramedia Widiasarana.
Rizieq, Habib. 2013. Hancurkan Liberal Tegakkan Syariat Islam. Jakarta: Suara Islam Press.
Sacid, Busthami Muhammad. 2012. Mafhum al-Tajdid al-Diny. ed. 2. Saudi Arabia: Markaz al-Ta’shil li al-Dirasat Wa al-Buhuts.
Suminto, Aqib. 1986. Politik Islam Hindia Belanda. Jakarta: LP3ES.
Deliar, Noer. 1991M. Gerakan Modern Islam di Indonesia sejak 1942-1990. Jakarta: LP3ES.
Journal
Mohd Faez Mohd Shah & Noor Naemah Abdul Rahman. 2014. Kepentingan Kaedah Penyelidikan Moden Dalam Fatwa Semasa. Jurnal Pengurusan dan Penyelidikan Fatwa. Vol. 4. Nilai: Penerbit Universiti Sains Islam Malaysia.
Damayanti, Ninin Prima & Thayibi, Imam. 2003. Radikalisme Agama Sebagai Bentuk Perilaku Menyimpang: Studi Kasus Front Pembela Islam. Jurnal kriminologi Indonesia. Vol. 3. No.1. Juni. Jakarta: Universitas Indonesia.
Huda, Khoirul. 2009. Fenomena Pergeseran Konflik Pemikiran Islam dari Tradisionalis Vs Modernis ke Fundamentalis Vs Liberalis. Islamica. Vol.3. No.2. Maret. Surabaya: UIN Sunan Ampel.
Wahib, Ahmad Bunyan. 2006. Questioning Liberal Islam in Indonesia: Response and Critique to Jaringan Islam Liberal. Jurnal Al-Jami'ah. Vol.44. No. 1. Jogjakarta: UIN Sunan Kalijaga.
Internet
Abdullah, Ulil Abshar. 15/01/2010. Menyegarkan Kembali Pemahaman Islam, (Kompas, 18/9/2002). https://jurnalparlemenonline.wordpress.com/2010/01/15/islam-2/.
Al-Basyah, Al-Syekh Muhammad. 2010. Zawaj Mukhtalafay al-Diyanah. http://mohamedelbasha.blogspot.my/2010/05/blog-post_2070.html.
http://mui.or.id/mui/tentang-mui/profil-mui/profil-mui.html.
Hanafi,Hilmi. 9 October 2014. Persatuan Ulamak Malaysia Bantah Keras Kehadiran Tokoh Islam Liberal. Malaysia-Today.net. http://www.malaysia-today.net/persatuan-ulamak-malaysia-bantah-keras-kehadiran-tokoh-islam-liberal.
Syah, Aziz Ibrahim. 12 June 2008. Ulil Abshar Abdallah: Liberalis yang Kontroversial. http://azyzibrahim.blogspot.my/2008/06/ulil-abshar-abdalla.html.
Al-Yazdy, Muhammad Taqy Misbah. n. d. Mafhum al-Tacaddudiyah al-Diniyah. http://mesbahyazdi.com/arabic/index.asp?../lib/ar_porsesh4/ch2_2.htm.