Microfinance is one of the financial instruments for small and medium entrepreneurs to run a business. The constrains to obtain a capital often involving underprivileged entrepreneurs because it is difficult to get a fund from the financial institutions. Currently in Malaysia, Amanah Ikhtiar Malaysia (AIM) and TEKUN National are among the institutions that offer the native to obtain the business capital. Otherwise, the State Zakat Institution provides an assistance as a business capital by mean of “one-off” which does not require the borrowers to make a repayment at the end of the day. From a Muslim entrepreneur's perspective, micro finance that offered is consisting element of riba and it is prohibited in Islam. For that reason, seem that the financial assistance provided by zakat institutions is seen as unproductive and elective. Thus, micro-finance through zakat funds is an alternative proposition for unprivileged entrepreneurs. This article aims to analyze the readiness of zakat institutions in Malaysia to apply micro finance from zakat funds. The study is done using the case study method by conducting a semi-structured interview with 5 zakat officers and a micro finance officers from Tekun Nasional. This study found that there is a tendency to apply micro finance from the zakat fund. In other words, zakat institutions in Malaysia are ready to implement zakat distribution by mean of micro finance. Hopefully, this study will be served as a reference for zakat institutions especially in Malaysia to practice micro finance from the zakat funds.

Abstrak

Pembiayaan mikro merupakan antara salah satu instrumen kewangan bagi golongan usahawan kecil dan sederhana untuk menjalankan sesebuah perusahaan. Masalah mendapatkan modal sering membelenggu golongan usahawan miskin kerana sukar mendapatkan pembiayaan daripada institusi kewangan. Di Malaysia pada ketika ini, Amanah Ikhtiar Malaysia (AIM) dan TEKUN Nasional merupakan antara institusi yang sering mendapat tempat dalam kalangan bumiputera untuk mendapatkan modal perniagaan. Manakala, Institusi Zakat Negeri pula menyalurkan bantuan modal perniagaan secara “one off” yang mana tidak mensyaratkan peminjam membuat pembayaran balik. Daripada perspektif usahawan Muslim, pembiayaan mikro yang ditawarkan tidak bebas daripada unsur riba, suatu yang dilarang agama manakala pemberian bantuan modal yang disediakan institusi zakat dilihat tidak produktif dan elektif. Justeru, pembiayaan mikro dengan dana zakat ini adalah cadangan alternatif untuk usahawan miskin. Penulisan ini bertujuan menganalisis kesediaan institusi-institusi zakat di Malaysia dalam mengaplikasikan pembiayaan mikro daripada dana zakat. Kajian ini menggunakan method kajian kes dengan membuat temu bual separa struktur dengan 5 orang pegawai zakat dan  seroang pegawai pembiayaan mikro dari Tekun Nasional. Kajian mendapati terdapat kecenderungan dalam mengaplikasikan pembiayaan mikro daripada dana zakat. Dengan erti kata lain, institusi-institusi zakat di Malaysia bersedia melaksanakan agihan zakat dalam bentuk pembiayaan mikro. Diharapkan kajian ini boleh dijadikan panduan untuk institusi zakat khususnya di Malaysia untuk mengamalkan pembiayaan mikro dari dana zakat.

Al-Quran

Al-Nawawi. 1996. Al Majmu’ Sharh al-Muhadhdhab lil Shirazi. Kaherah: Al-Matba’ah Al-Misriyyah.

Abd Rahman Abdul Rahim 2007, Islamic Microfinance : A Missing Component in Islamic Banking, Kyoto of Islamic Area Studies 1-2, 38-53.

Azman Abd Rahman, Mohammad Yazis Ali Bashah, Mahdhir Abdullah, Muhammad Noorizzudin Nooh & Ahmad Anis Mohd Fauzi. 2014. Keberkesanan Program Usahawan Asnaf Oleh Institusi Zakat dalam Menginterpretasikan Keharmonian Ummah. International Conference of Arabic Studies and Islamic Civilazation Icasic. Kuala Lumpur: Organized by World Conferences.net.

Bambang Ismawan 2003, Merajut kebersamaan dan kemandirian bangsa melalui kewangan mikro; Untuk Menanggulangi Kemiskinan dan Menggerakkan Ekonomi Rakyat. Jurnal Ekonomi Rakyat 2(6), 105.

Bank Negara Malaysia 2014. Soalan dan jawapan berkaitan pembiayaan mikro dan tabung perusahaan mikro. Diakses daripada http://www.bnm.gov.my/documents/sme/20140320-FAQ_on_Pembiayaan_Mikro_BM_FINAL.pdf

Farah Aida Ahmad Nadzri. 2016. Critical Success Factors of Micro Entreprenuer Under The Amanah Ikhtiar Malaysia and Asnaf’s Economy Development Programme. University Teknologi MARA.

Habib Ahmad 2004, Role of Zakah and Awqaf in Poverty Alleviation. Jeddah; Islamic Research and Training Institute, IDB.

Hairunnizam Wahid, Sanep Ahmad & Mohd Ali Mohd Noor. 2004. Kesan Bantuan Zakat Terhadap Kualiti Hidup : Kajian Kes Asnaf Fakir dan Miskin. The Journal of Muamalat and Islamic Finance Research (JMIFR) Vol. 1: 151–166.

M.A Mannan 2007. New Frontier of Islamic Micro-Finance and Voluntary Sector Banking and Finance. Seminar Proceeding on National Conference in Islamic Finance 2007, Faculty of Business and Accountancy, University Darul Iman.

Mahmood Zuhdi Abd. Majid. 2003. Pengurusan Zakat, hlm. Cetakan Pe. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.

Mohammad Azli Ab Rahman & Zaini Nasohah 2014. Pembaharuan Metode Agihan Zakat dalam Meningkatkan Ekonomi Golongan Fakir dan Miskin di Majlis Agama Islam Melaka. Prosiding Kolokium Siswazah Syariah Peringkat Kebangsaan 2014, hlm 209-225.

Mohammad Fadhli Alias. 2012. Zakat dan Pembangunan Asnaf :Kajian terhadap tahap pengetahuan, kemahiran dan sikap dalam keusahawanan dan perniagaan di Kedah. Kolej Universiti Insaniah.

Muhammad Anas Ibrahim. 2018. Pembiayaan Mikro dalam Kalangan Usahawan Asnaf di Lembaga Zakat Selangor (LZS). Universiti Sains Malaysia.

Muhammad Rafiq Abdullah Husmin, Safura Ahmad Sabri, Hazlin Falina Rosli, Nurzakira Afnee Zakaria, Mohammad Aizham Mohammad Kassim & Suhaimi, A. F. M. 2016. Usahawan Mikro Kredit: Faktor-Faktor yang Mendorong Kejayaan Perniagaan. Proceeding of 2nd International Conference on Economics & Banking 2016 (2nd ICEB), 24-25 May 204–215. doi:e-ISBN: 978-967-0850-40-5

Mujaini Tarimin 2011. Memperkasa Ijtihad Hukum Agihan Dana Zakat: Satu Saranan Penjanaan Semula Fiqh Al-Masarif Al-Zakat dlm. Transformasi Zakat daripada Zakat Saradiri kepada Zakat Produktif: Pusat Urus Zakat Pulau Pinang (pp 153-183).

Mustafa al-Zarqa’. 1987. Majallah majma’ al-fiqh al-islami. Jeddah: Majma’ Al-Fiqh Al-Islami.

Nazirwan, M. 2009. Embracing The Islamic Community Based Microfinance for Poverty Alleviation. The Microbanker Website :http:/www.microbanker.com/(25 September 2011).

Nik Abdul Rahim Nik Abdul Ghani & Lokmanulhakim Hussain. 2015. Analisis Prinsip Qard dalam Pinjaman Tekun. Isu Syariah & Undang-undang Siri 21. Jabatan Syariah, Universiti Kebangsaan Malaysia.

Nurul Ilyana Muhd Adnan 2015. Mikro Kredit Daripada Dana Zakat di Baitul Mal Acheh dan Potensi Pelaksanaanya di Institusi-Institusi Zakat di Malaysia. Universiti Sains Malaysia.

Obaidullah Muhammed 2008. Introduction to Islamic Microfinance. New Delhi: New Delhi :International Institute of Islamic Business and Finance.

Patmawati Ibrahim 2016. Mengoptimumkan Pembiayaan Dana Zakat Untuk Golongan Miskin dan Memerlukan, Persidangan Mikro Kredit Islam (pp 18-29) George Town, Pulau Pinang, Yayasan Islam Pulau Pinang.

Rosbi Ab. Rahman, Sanep Ahmad & Hairunnizam Wahid. 2008. Perlaksanaan bantuan modal zakat: Analisis Perbandingan. Seminar Kebangsaan Ekonomi Malaysia. Kuala Lumput.

Sanep Ahmad. 2008. Bantuan Modal Zakat: Sumber Mikro Kredit. Prosiding Seminar Antarabangsa "Developing Regional Economy Through Networking :Role of Small Medium Enteprises (SME’S) 1–17.

Shawki Ismail Shahatah (1989)."Limitations on the Use of Zakah Funds in Financing the Socio-Economic Infrastructure of Society." dlm I.A Imtiazi et. al. sunt., Management of Zakah in Modern Muslim Society, Jeddah; Islamic Research and Training Institute

Sulaiman Naser & Awatif Mohsin (2011), Tajrubah al-Jazair Fi Tamwil al-Msyari' al-Musghrirah Bisighah. Warqalah al- Jajair, Jam'iyyah Qasadi al-Marbah.

Temubual bersama Pengurus Perundingan Zakat Lembaga Zakat Selangor) dilakukan di Ibu Pejabat Lembaga Zakat Selangor, Shah Alam pada 25 Februari 2019.

Temubual bersama Timbalan Yang-Dipertua MAIK dilakukan di Ibu Pejabat Majlis Agama Islam Kelantan, Kota Bharu pada 23 Disember 2018.

Temubual Pengurus Unit Syariah dilakukan di Ibu Pejabat Pusat Pungutan Zakat MAIWP pada 28 Februari 2019.

Temubual bersama Ketua Unit Pembangunan Asnaf dan Penolong Setiausaha Pembangunan Insan, Bahagian Zakat dilakukan di Pejabat Unit Agihan Majlis Agama Islam Melaka pada 23 Januari 2019.

Temubual bersama Eksekutif Syariah Tekun Nasional dilakukan di Hotel Bangi-Putrajaya pada 18 November 2018.

Yusoff, S. A. 2016, January 21. Konflik Saudara Baru. Utusan Online. Kuala Lumpur. Retrieved from https://www.utusan.com.my/mega/agama/konflik-saudara-baharu-1.181880

Yusuf Al-Qaradawi. 1994. Fiqh az-zakat- dirasah muqaranah li ahkamiha wa falafatiha fi daw’ al-Quran wa al-Sunnah. Beirut: Maktabah Al- Risalah.

Zakaria Bahri 2011. Transformasi Fakir Miskin daripada Penerima Zakat Saradiri kepada Penerima Zakat Produktif dlm. Transformasi Zakat daripada Zakat Saradiri kepada Zakat Produktif: Pusat Urus Zakat Pulau Pinang (pp 331-363).

Zahri, H. 2010. Kelestarian Pengagihan Dana Zakat di Baitul Mal Aceh. International Seminar Economic Regional Development, Law and Governance in Malaysia and Indonesia 1–14.